COVID-19'a Karşı
Aşı Maddeleri
Beş Aşı Onaylandı
Beş Aşı, Üç Farklı Yöntem
mRNA Aşıları
BioNTech/Pfizer ve Moderna aşıları mRNA aşılarıdır. mRNA aşıları haberci RNA’dan (mRNA, mesajcı RNA) oluşur. RNA, ribonükleik asidin kısaltmasıdır. RNA, genetik bilginin taşıyıcısıdır. BioNTech/Pfizer ve Moderna’nın aşılarının haberci RNA’sı, koronavirüs SARS-CoV-2’nin yüzey proteininin (başak proteini) üretimi için gereken yapı planı talimatlarının genetik bilgilerini içerir.
Vücuttaki hücreler, aşılamanın ardından (mRNA’nın) bu yapı planına bakarak proteinler üretmeye başlar. Bu proteinler ise bağışıklık sistemini SARS-CoV-2‘ye karşı hedefli bir şekilde antikor oluşturmaya ve SARS-CoV-2 ile enfekte olmuş hücrelere karşı hücresel düzeyde direnç göstermeye sevk ederek, böylece iyi bir immün reaksiyonu ortaya çıkarır. Bu proteinlerin diğer bir adı da antikordur.
Aşılanan kişi daha sonra koronavirüs ile temas ederse, bağışıklık sistemi tarafından tanınır ve mücadele edilir.
Bu noktada bilinmesinde fayda olan şu noktaya da dikkat çekelim: Mesajcı RNA, kısa süre içerisinde tekrar vücuttan atılır. İnsan DNA’sına dönüşmez ve insan geni üzerinde etkisi de yoktur. mRNA vücuttan atıldıktan sonra antijen üretimi devam etmez.
AstraZeneca ve Johnson & Johnson aşıları vektör aşılardır. Aşı, vektör virüsleri adı verilen yapıları içerirler. Bu virüsler, vektör virüs adı verilen ve bugüne dek üzerinde ayrıntılı araştırmalar yapılmış olan bir virüstür ve bu virüsün aşılanan kişinin vücudunda çoğalması mümkün değildir. Bu aşılarda, korona virüsteki tek bir proteinin – yani spike proteinin – genetik bilgisini içeren bir adenovirüstür (soğuk algınlığı virüsü).
Vektör virüsün işlevi, bu bilgilerin vücuda taşınarak hücrelerin bu bilgileri “okuması” ve buna bağlı olarak spike proteini kendilerinin üretmesidir. Bu şekilde vücut tarafından üretilen spike proteinler bağışıklık sistemi tarafından yabancı protein olarak değerlendirilir. Bağışıklık sistemi de bunun üzerine koronavirüse karşı savunma hücreleri oluşturur. Bu şekilde koruyucu bir bağışıklık yanıtı ortaya çıkar.
Bilmekte fayda var: Spike protein tek başına SARS-CoV-2 enfeksiyonuna yol açamaz. Aynı şekilde vücut kısa sürede vektör virüsü atar ve buna bağlı olarak virüs proteininin (spike protein) üretimi devam etmez.
Aşılanan kişi daha sonra koronavirüs ile temas ederse, bağışıklık sistemi tarafından tanınır ve mücadele edilir. Vektör aşıları zaten denenmiş ve test edilmiştir ve örneğin Ebola’ya karşı koruma sağlamak için kullanılmaktadır.
İnaktif Aşılar
20 Aralık 2021’de Avrupa İlaç Ajansı (EMA), ABD ilaç şirketi Novavax’tan ilk protein bazlı COVID-19 aşısı Nuvaxovid’in onaylanmasını önerdi. Bu, artık Almanya’da da COVID-19’a karşı koruma sağlayacak bir rekombinant protein aşısının, daha geniş anlamda inaktif bir aşının mevcut olduğu anlamına geliyor.
Diğer COVID-19 aşıları gibi Novavax’ın Nuvaxovid® aşısı da vücudu koronavirüs enfeksiyonuyla savaşmaya hazırlamak için tasarlanmıştır. Aşı, laboratuvarda üretilen ve spike proteinler olarak adlandırılan küçük koronavirüs parçacıklarını içermektedir. Bu parçacıklar aşı yoluyla vücuda girdiğinde, yabancı olarak tanınırlar ve bağışıklık sistemini antikor oluşturması için uyarırlar. Bu koruyucu bir bağışıklık tepkisi oluşturur. Vücudu spike proteinin kendisinin zararsız kopyalarını yapması için uyaran mRNA ve vektör aşılarının aksine, Nuvaxovid® viral protein zarfının hücre kültürlü bileşenleriyle doğrudan aşılanır. Bağışıklık reaksiyonunu güçlendirmek için protein aşısı ayrıca bir adjuvan (güçlendirici madde) içerir.
Bilmekte fayda var: Novavax’tan Nuvaxovid® gibi protein bazlı aşılar, kendilerini çoğaltabilen veya hastalığa neden olabilecek herhangi bir patojen veya patojen bileşeni içermez. Birçok grip aşısı da bu prensibe göre çalışır – burada influenza virüslerinden gelen protein parçacıkları bağışıklık reaksiyonunu tetikler.
Güncellik: 02.2022, Kaynak: Bundesministerium für Gesundheit
Aşıların Özellik ve Etkinlikleri*
© Federal Sağlık Bakanlığı, Güncellik: Haziran 2022, Kaynaklar: Avrupa onayı, Daimi Aşı Komisyonunun (STIKO) tavsiyeleri, Federal Sağlık Bakanlığının Aşı Yönetmeliği. * Rakamlar, ilk tamamlanmış aşı serisinden sonraki verileri göstermektedir. Tüm aşıların etkinliği hafif hastalık seyrine karşı daha düşüktür. **Veriler, Johnson & Johnson’dan Janssen® aşısı ile tek bir aşı dozuna ilişkindir. Aşının Delta varyantına karşı daha düşük koruyucu etkisinden dolayı STIKO, mRNA aşısı ile ikinci bir doz aşı yapılmasını önerilir.
Aşıda Yaşanabilecek Tipik Reaksiyonlar
Aşılama sonrası semptomlar ciddi yan etkilerin değil, bağışıklık sisteminin çalışmaya başladığının bir işaretidir. Bu nedenle, sonuçta korkunç hastalığa karşı korumaya yol açan etkinin bir parçasıdırlar. Aşılama reaksiyonları genellikle aşılamadan kısa bir süre sonra ortaya çıkar ve birkaç gün sürer.
mRNA Aşıları
mRNA aşılarından birini olduktan sonra aşının vücutla etkileşime geçmesi sonucunda lokal ve genel bazı reaksiyonlar görülebilir.
Veri tabanı: mRNA aşıları
(BioNTech/Pfizer aşıların yuvarlatılmış yüzdesi)
Vektör Aşıları
Vektör aşılarından birini olduktan sonra aşının vücutla etkileşime geçmesi sonucunda lokal ve genel reaksiyonlar görülebilir.
Veri tabanı: Vektör aşıları
(COVID-19 Vaccine Janssen® aşısının yuvarlatılmış yüzdesi)
İnaktif Aşılar
Protein bazlı olan bir aşı olduktan sonra aşının vücutla etkileşime geçmesi sonucunda lokal ve genel reaksiyonlar görülebilir.
Veri tabanı: Protein bazlı aşılar
(Nuvaxovid® aşısının yuvarlatılmış yüzdesi)